Beroep: | Advocaat, | Advocaat Sneek, kantongerecht Middelburg,
subst. OvJ arr. rechtbank Haarlem, commandant gewest XII Binnenlandse
Strijdkrachten Kennemerland 1945, procureur-fiscaal bijzonder gerechtshof
Amsterdam < 1946, OvJ Haarlem 1949 |
Nicolaas Johannes Gerardus Sikkel (Den Haag, 1 september 1898 – Haarlem, 17 januari 1954) was een Nederlandse substituut-officier van justitie in Haarlem die tijdens de Tweede Wereldoorlog een belangrijke rol speelde in het verzet in Noord-Holland. Na de oorlog was hij als procureur-fiscaal bij het Bijzonder Gerechtshof in Amsterdam nauw betrokken bij de vervolging van oorlogsmisdadigers en collaborateurs.
Sikkel was de zoon van de predikant Johannes Cornelis Sikkel (1855-1920) en Hendrina Elisabeth Odink (1863-1931). Hij groeide op in een milieu dat sterk anticommunistisch en antisemitisch getint was. Omdat zijn oudere zuster gehuwd was met Pieter Sjoerds Gerbrandy, waren Sikkel en Gerbrandy zwagers. In 1926 trouwde hij met Catarina Bodenhausen (1900-1970). Sikkel stond bekend als een autoritaire en dogmatische man en hoorde politiek en levensbeschouwelijk bij de Anti-Revolutionaire Partij (ARP), waarvan zijn zwager Gerbrandy een van de voormannen was.
In 1938 werd Sikkel substituut-officier van justitie in Haarlem. Hij stond tijdens de oorlog bekend als anti-Duits en steunde – voor zover dat in zijn functie mogelijk was – het verzet tegen de Duitse bezetter. Begin 1944 werd hij gewestelijk commandant van de Ordedienst (OD) in Haarlem en later van de Binnenlandse Strijdkrachten (BS). Volgens velen zou bij het verkrijgen van deze functies het feit dat hij zwager was van Gerbrandy (minister-president van de Londense regering in ballingschap) een doorslaggevende rol hebben gespeeld.
Sikkel kwam na de oorlog in opspraak door zijn betrokkenheid bij de Velser Affaire. Hij zou in de laatste oorlogsperiode in opdracht van zijn zwager Gerbrandy en in overleg met de Duitse bezetter leden van het communistische verzet (onder wie Hannie Schaft) hebben laten liquideren. Na de oorlog zou hij als aanklager bij het Bijzonder Gerechtshof in Amsterdam er alles aan hebben gedaan om gevoelige zaken die betrekking hadden op hemzelf en op bekenden uit politie- en justitiekringen onder de tafel te schuiven. Volgens sommigen[1] zou ook bij de berechting van Dirk Jan de Geer zijn relatie met Gerbrandy een rol hebben gespeeld. Na zijn periode als procureur-fiscaal werd hij officier van justitie te Haarlem. In 1954 overleed hij in Haarlem op 55-jarige leeftijd.
Zowel in zijn rol van gewestelijk commandant van de Binnenlandse Strijdkrachten tijdens de oorlog als in zijn rol van procureur-fiscaal bij het Bijzonder Gerechtshof na de oorlog was Sikkel zeker niet onomstreden. Maar in alle onderzoeken die na de oorlog zijn gedaan,[2] is nooit gebleken dat er sprake is geweest van een complot waarbij het doel was het communistische verzet uit te schakelen. Het is een feit dat Nico Sikkel als procureur-generaal in Amsterdam althans in het openbaar in de zaak tegen de Limburgse vriendin van de beruchte IJmuider collaborateur Ko Langendijk, Nelly Willy van de(r) M., haar (vermeende) verraadpraktijken zeer scherp afzette tegen de dappere vaderlandse houding van de Haarlemse verzetsstrijdster Hannie Schaft tijdens de oorlog, aldus b.v. ''IJmuider Courant'' d.d. 17 september 1946,
.Werd Hannie Schaft door verzet verraden?
Historicus ontkracht complottheorieën in zogeheten Velser Affaire
MEINDERT VAN DER KAAIJ2 november 2013, 0:00
Jarenlang deed in Haarlem en omstreken het gerucht de ronde dat tijdens de Tweede Wereldoorlog de regering in Londen, wijlen prins Bernhard en toenmalig premier Gerbrandy, betrokken waren bij het verraad van communistische verzetsmensen zoals Hannie Schaft, het meisje met het rode haar. Daar is niet alleen geen enkel bewijs voor te vinden, het is ook onwaarschijnlijk dat zij dat hebben gedaan.
Dat is de uitkomst van onderzoek van historicus Bas von Benda-Beckmann, die bijna vier jaar geleden de opdracht kreeg om de schier ontelbare geruchten rond de zogenoemde Velser Affaire tot op de bodem uit te zoeken. Vandaag presenteert Von Benda zijn boek 'De Velser Affaire'.
De Velser Affaire is de verzamelnaam voor alle klachten in de regio Kennemerland die zich vanaf het eind van de Tweede Wereldoorlog hebben opgehoopt. Von Benda kwam tot 25 zaken, die waren te verdelen over vermeende collaboratie, zelfverrijking, verraad en moord vóór mei 1945 en over corruptie en doofpottenpolitiek daarna.
Spil in deze kwesties was Nico Sikkel. Tijdens de oorlog was hij adjunct-officier van justitie en commandant van het verzet in Kennemerland. In de eindfase van de bezetting kreeg hij in dat gewest de leiding over de binnenlandse strijdkrachten en werkte hij voor de Politieke Opsporingsdienst en andere zuiveringsinstanties. Na de bevrijding werd hij openbaar aanklager bij zaken tegen verraders en collaborateurs. Sikkel was de zwager van Gerbrandy.
Het regende klachten toen Sikkel na de oorlog medewerkers benoemde die als politieagent tijdens de oorlog fout waren geweest. Von Benda begrijpt dat de verontwaardiging hierover destijds groot was. Hij heeft kunnen vaststellen dat mannen als Joop Engels, Arend Kuntkes en Jacob Baart hebben gecollaboreerd met de Duitse bezetter, hoewel minder ernstig dan de geruchten wilden. Zo hadden zij in 1943 de hand in de arrestatie van tien communisten.
Ook stelde Von Benda vast dat Sikkel een doorslaggevende rol speelde bij het aangeven van de communistische verzetstrijder Ko van der Haas, die daarop door de Duitsers werd terechtgesteld. Maar hij maakt tevens duidelijk dat Sikkel niet louter handelde vanuit een anti-communistisch motief. Sikkel wilde het zogeheten 'wilde' verzet dat lukraak overvallen pleegde en onschuldige slachtoffers maakte, een halt toeroepen.
Dat Sikkel en zijn hulpen communisten haatten, staat voor Von Benda vast. Dat hij en andere conservatieve leden van het verzet ervan overtuigd waren dat hun communistische medestrijders wapens achterhielden om die na de bevrijding te gebruiken voor een machtsovername, lijdt ook geen twijfel. Sikkel was 'verblind door zijn anticommunisme', schrijft Von Benda. Maar uit de cijfers blijkt dat in Kennemerland niet meer communisten zijn verraden en gearresteerd dan elders.
Uit archieven blijkt tevens dat de arrestatie van Hannie Schaft niet het gevolg was van verraad vanuit het verzet. Maar daar staat weer tegenover dat tegen het eind van de oorlog door het Nederlandse verzet wel degelijk met de Sicherheitsdienst (SD) is onderhandeld over de verkoop van dossiers met inlichtingen over CPN-leden.
Ook toont Von Benda aan dat verzetscommandanten onverschillig stonden tegenover de enorme risico's die kleefden aan de opdrachten die zij gaven aan Hannie Schaft en de zussen Truus en Freddy Oversteegen. Bovendien verspreidde het conservatieve verzet opzettelijk geruchten over een gewapende communistische machtsovername. Von Benda verbaasde zich tijdens zijn onderzoek over de diepte van de ideologische tweespalt in het verzet.
De historicus heeft tot slot kunnen vaststellen dat Sikkel en zijn getrouwen lange tijd erin zijn geslaagd om onderzoeken effectief te frustreren. Deze groep deinsde niet terug voor heftige intimidaties en bedreigingen. Volgens Von Benda beschikte Sikkel in zijn functie als procureur-fiscaal bovendien over voldoende macht om die gevoelige zaken onder tafel te krijgen. Voor even uiteraard, want de geruchten kwamen daarna des te sterker terug.
Trouw, 2-11-2013
|
Vader: | Johannes Cornelis Sikkel RON, zn. van Arnoldus Sikkel (Waagmeester, later stadskeurmeester van vee en vlees) en Anetta Carolina van Ellekom (winkelierster), geb. te Utrecht op zondag 18 nov 1855 (geadopt.), , gereformeerd predikant, ovl. (64 jaar oud) te Amsterdam op dinsdag 17 aug 1920 |
Moeder: | Hendrina Elisabeth Odink, dr. van Derk Odink (kruidenier te Amsterdam) en Hendrina Elisabeth Rocker, geb. te Amsterdam op zondag 5 jul 1863, ovl. (68 jaar oud) te Amsterdam op dinsdag 24 nov 1931 |
